برنامه " پرسشگر " صدا و سیما و چند پرسش ! چرا این برنامه نتوانسته است با اقبال معلمان رو به شود ؟

مدتی است که برنامه " پرسشگر " از شبکه آموزش سیما پخش می شود .

سعید نوری آزاد تهیه کننده برنامه تلویزیونی «پرسشگر» 20 مهر ماه 1394 به خبرنگار مهر چنین می گوید:

" برای اولین بار قرار است یک برنامه به طور کاملا تخصصی و زیرساختی نظام آموزش و پرورش را در سطح کلان مورد نقد و بررسی قرار دهد. یکی از اهداف من بنا به نظر مقام معظم رهبری این است که برای اجرایی شدن سند تحول، وحدت کلمه ای در جامعه ایجاد کنیم و این راهی به جز پرسشگری ندارد.

شبکه آموزش نیز در مسیر تخصصی شدن این برنامه نقش حیاتی ایفا می کند و امیدوارم با همکاری مسئولان دستگاه های مربوطه، برنامه «پرسشگر» گام بلندی در مسیر پرداختن به بدنه آموزش و پرورش کشور باشد. حضور کارشناسان، سیاست گذاران و مسئولان اجرایی در این برنامه دغدغه ها و مسایل زیادی را آشکار می کند که بسیاری از مردم هم با آن روبه رو هستند.

برای اینکه آموزش و پرورش به مرکزی فرهنگی - تربیتی تبدیل شود همه دستگاه ها باید نقش داشته باشند به شرطی که این آمادگی را در خود ببینند و بتوانند از پتانسیل هایی که دارند جهت ارتقای فرهنگ تعلیم و تربیت در سطوح کلان استفاده کنند.

چندی پیش به پیشنهاد مدیر شبکه آموزش سیما تصمیم گرفتیم طرحی جامع برای بررسی مسایل مرتبط به آموزش و پرورش کشور را با نگاهی پرسشگرانه تدوین کنیم. این برنامه قرار نیست مجری محور باشد و در آیتم های مختلف کارشناسان از منظر و مسئولیت خود به مباحث زیرساختی می پردازند.

بخشی از آیتم ها به صورت انیمیشن هستند و در بخشی دیگر از استادان همه حوزه ها دعوت می کنیم تا انتظارات و دیدگاه های شان را نسبت به مساله آموزش با مخاطبان برنامه در میان بگذارند."

تهیه کننده برنامه تلویزیونی «پرسشگر» از حضور کارشناسان در این برنامه نام می برد اما تاریخچه این برنامه نشان می دهد که در این برنامه بیشتر روسای بخش های مختلف وزارت  آموزش و پرورش ، برخی نمایندگان مجلس ، سازمان برنامه و بودجه و... حضور دارند .

در آخرین بخش این برنامه که روز جمعه ساعت 22 پخش گردید « رضوان حکیم زاده » معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ، « علی زرافشان » معاون آموزش متوسطه و « مجید قدمی » رئیس آموزش و پرورش استثنایی وزارت آموزش و پرورش حضور داشتتند .

اولین قسمت این برنامه روز هشتم بهمن 1395 روی آنتن رفت .

نوری آزاد در این باره توضیح می دهد و چنین می گوید :

" ما تابستان سال گذشته پیش تولید این برنامه را در گروه آموزش های رسمی شبکه آموزش شروع کردیم و به خاطر نبود بودجه مدتی پیش تولید متوقف شد.

وی با مقایسه این برنامه با دیگر برنامه هایی که به حوزه آموزش و پرورش می پردازد و می گوید :  بسیاری از برنامه ها سطح آموزشی دارد اما برنامه ای نبوده که سیاست های کلان حوزه آموزش را بررسی کند و ما در این برنامه به صورت تخصصی به مسایل می پردازیم و از منظر اجتماعی به مباحث ورود پیدا نمی کنیم. به طور مثال اقتصاد یا سرانه مدارس اگر مورد پرسش قرار گیرد از دیدگاه آموزشی است نه جنبه های دیگر.

این تهیه کننده برنامه های تلویزیونی در ادامه تاکید می کند ما در برنامه «پرسشگر» فقط سوال می کنیم و می خواهیم روحیه پرسشگری را در دانش آموزان جا بیندازیم و بگوییم حتما می شود سوال کرد.

 حوزه آموزش، فیلم سینمایی نیست که تنها نقدی را وارد کرد بلکه روندی است که باید به صورت تخصصی درباره آن پرسشگری کرد. از این رو ما در برنامه مجری هم نداریم و تنها یک استاد دانشگاه به عنوان پرسشگر برنامه را اداره می کند."

با این که بیش از شش ماه  ازآغاز به کار رسمی  این برنامه  پس از توقف تقریبا یک ساله آن می گذرد اما به نظر می رسد که بخش قابل توجهی از جامعه فرهنگیان و حتی جامعه از وجود این برنامه بی خبرند .

به عبارت دیگر با وجود شعارهایی که طراحان این برنامه در مورد رویکرد و جهت گیری این برنامه سر داده اند اما متناسب با آن موج و یا استقبالی در جامعه و در میان معلمان ایجاد نشده است .

« عبدالعالی »  که نقش پرسشگر را در این برنامه بر عهده دارد در آخرین بخش این برنامه چنین می گوید :

" هر اتفاق خوبی که وجود دارد از " پرسشگر " به سمت افرادی که اسم شان به معنای واقعی " پرسشگر " است روانه شود .

« پرسشگر " اسم فاعل است از یک مفهومی که ما در مورد آن ابهامی داریم . بعضی وقت ها ممکن است یک خورده با  تلخی باشد . این ضربه اصابت کند به فرد یا گروهی و یا افرادی که خیلی برای آن ها این ادبیات جذاب نباشد ولی اصولا کار خیلی خوبی است که ما یاد بگیریم در برابر افراد آن طوری که اسم مان مسئول است خودمان را پاسخ گو بدانیم .

دو سه تا پیامک  آمده است چه به این 30000707 و چه بیشتر ... تعارف نداریم . الان فضای مجازی خیلی داغ تر است همان  @porseshgar  

که دوستان من در اتاق فرمان زیرنویس خواهند کرد .... "

ایشان در این برنامه فقط به چند پیامک محدود اشاره می کند و این نشان از ضریب نفوذ این برنامه در جامعه بزرگ آموزش و پرورش کشور دارد !

حال باید این پرسش را نه از مسئولان این برنامه که از سیاست گذاران رسانه ملی پرسید که چرا و علی رغم صرف بودجه و اعتبار ، این برنامه نتوانسته است با بخش ها و ارکان مختلف آموزش و پرورش ارتباط موثر و متقابل برقرار کند ؟

آیا در این برنامه از کارشناسان مستقل و نیز غیردولتی هم استفاده شده است ؟

مسئولان رسمی و دولتی تربیون های مختلفی دارند و البته کما بیش جامعه و فرهنگیان از نظرات آنان مطلع هستند !

نکته جالب توجه آن است که بسیاری از این مسئولان وزارت آموزش و پرورش که خود طراح و مجری سیاست های جاری هستند  برخی اوقات در نقش " منتقد " و حتی " اپوزیسیون " ظاهر می شوند و این در حالی است که آنان باید از عملکرد خود در حوزه مسئولیت شان دفاع کنند و دیگران که همان کارشناسان مستقل و متخصص هستند برنامه های جاری و وضعیت موجود را به چالش بکشند !

« تفکر نقادی » و « روحیه پرسشگری » آن گونه که مورد ادعای طراحان این برنامه است زمانی معنا پیدا می کند که از کلیشه های رسمی ، ظاهری و تشریفاتی خارج شده و اندیشه ها و دیدگاه های مختلف و حتی کاملا متضاد به محاجه و استدلال بپردازند .

تنها از این طریق است که می توان شکاف عظیم میان " صف " و " ستاد " حداقل در آموزش و پرورش و دستگاه های رسمی و حتی در مقیاس بزرگ تر به ترمیم اعتماد در میان جامعه پرداخت وگرنه این گونه برنامه ها نیز سرنوشتی مانند سایر برنامه های این رسانه ملی خواهد داشت !

« جواد بابازاده » عضو شورای نویسندگان صدای معلم در این مورد چنین می گوید :

" آقای عبدالعالی در ابتدا پرسشگر و وظیفه آن را توضیح دادند. در خلال برنامه به سابقه ی آموزش و پرورشی خود اشاره کردند و سعی کردند از میزان گفتار و جهت دهی خویش نسبت به قبل کم کنند. ولی همچنان روال برنامه ایراد داشت. فکر کنم آقای قدمی به عنوان مهمان اصلی محسوب نمی شد. تا جایی که من به تایم برنامه نظر داشتم ایشان کمتر از نصف خانم حکیم زاده و آقای زرافشان  صحبت کردند با وجود اینکه بحث به حوزه ی تخصصی ایشان مربوط بود هر بار کلام ایشان در ابتدا قطع می شد و نظرات ایشان توسط خانم حکیم زاده و آقای زرافشان راستی آزمایی می شد! به گونه ای که چند بار قدمی خواهش کرد مجری اجازه بدهد کلامش منعقد شود ! باز هم در همین راستا اگر به نوبت هم بود چون بحث با حکیم زاده شروع شده بود باید با قدمی تمام می شد. ولی مجری وقت گل طلایی را برای حکیم زاده محفوظ کرد.

شبیه تریبون های انتخاباتی رفتار شد . در خصوص چینیش مهمانان باز هم همان نقطه ضعف سابق به صورت مشهود به چشم می خورد. هر سه مهمان برنامه  یک رای و  یک نظر بودند. بارها مجری دنبال مدافع برای طرح تنوع مدارس بود که نیافت ! اینها مدیران وزارتی هستند که کار اجرایی انجام می دهند. بهتر آن بود که هفته پیش که از اینها دعوت شده بود این هفته لااقل از کارشناسان  مستقل با نظرات مخالف دعوت می کرد تا جنبه های مختلف موضوع مورد واکاوی قرار می گرفت !

مدیر اجرایی نباید فقط پشت تریبون شعار بدهد. بلکه مدیر اجرایی باید در مورد عملکردش توضیح بدهد. تنها نکته ای که این دوستان گفتند این بود که آقای زرافشان گفت: ما در این دو سه سال سعی کردیم چهار درصد مدارس خاص را به دو درصد سابق برگردانیم.

اینکه خانم حکیم زاده آمار وین و ملبورن و... را ارائه می دهد نشانگر داشتن تخصص در زمینه پژوهش است. ولی در کار اجرایی چه کرده اند؟

آقای زرافشان فرمودند این که صدا و سیما پنجره ای به مسایل آموزش و پرورش باز کرده خوب است. بله خوب است و من آن را به فال نیک می گیرم. ولی بحث بر سر نحوه استفاده از این پنجره است.

 آیا این برنامه به نحو خوبی از این فرصت استفاده می کند یا نه؟ "

نکته جالب این جاست که پرسشگر برنامه پرسشگر از مسئولان می خواهد که پاسخ گو باشند .

احتمالا منظور ایشان از مفهوم " پاسخ گویی " و آن چیزی که ملکه ذهن بسیاری از مسئولان رسمی و دولتی است پاسخ دادن در یک فرآیند قابل پیش بینی و با  جواب های قابل پیش بینی و رسمی است !

واقعیت آن است که بسیاری از مسئولان وزارت آموزش و پرورش عادت به پاسخ گویی ندارند و البته عمل بیش از گفتار موید واقعیت ها است .

در این جا بد نیست به مثالی اشاره کنم .

« صدای معلم » تاکنون در مورد عملکرد دانشگاه فرهنگیان  و سرپرست آن پرسش های مختلفی را مطرح کرده و اخبار ، گزارش ها و یادداشت های انتقادی فراوانی را منتشر کرده است .

جالب است که حداقل در این 4 سال دانشگاه فرهنگیان حتی یک " جوابیه " برای این رسانه پرمخاطب ارسال نکرده است .

این در حالی است که « صدای معلم » به اذعان مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی یک رسانه و گروه مرجع به حساب می آید . ( این جا )

 دانشگاه فرهنگیان دارای واحد روابط عمومی قابل توجهی است و کارش پاسخ گویی است .

چندی پیش مسئول روابط عمومی این دانشگاه با من تماس گرفت .

از او پرسش کردم که آیا جوابیه ای دارد ؟

پاسخ او مثبت بود .

خوشحال بودم که پس از سال ها سرانجام مدیریت این دانشگاه حاضر شده است تا در مورد عملکردش پاسخ گو باشد .

زمانی که فکس ( دور نگار ) این دانشگاه را دریافت کردم متوجه شدم که پرینت سخنان حجت الاسلام و السملمین عین الله عابدی سرپرست معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه فرهنگیان در مورد رشد 60 درصدی تشکل های دانشجویی بوده است که در سایت این دانشگاه منتشر شده است !

اما سرپرست دانشگاه فرهنگیان جناب دکتر مهرمحمدی هم در برنامه پرسش گر دعوت می شود و قرار است پاسخ گوی پرسش های برنامه پرسشگر  و دغدغه های مخاطبان باشد !

باید به این واقعیت تلخ اعتراف کرد که بسیاری از مسئولان وزارت آموزش و پرورش و حتی خارج از آن عاشق تریبون های یک طرفه صدا و سیما هستند و البته آن را پنهان هم نمی کنند !

حضور در این رسانه برای آن ها نوعی رانت و حتی حاشیه امن ایجاد می کند !

این گونه تربیون ها که غالبا در یک فضای رودربایستی و با فضای اداری و غیرچالشی انجام می شود بهترین فرصت و البته کم هزینه ترین جا برای تبلیغات است .

مسئولان فعلی وزارت آموزش و پرورش که در برنامه " پرسشگر " حضور می یابند اکثرا از ترس این که مبادا دوباره به این برنامه دعوت نشوند و با تصوری که از خط مشی سیاسی صدا وسیما دارند حاضر نیستند حتی عملکرد مسئولان قبلی وزارت آموزش و پرورش و نیز دولت قبلی را در این حوزه به چالش و پرسش بکشند .

حتی در دوره وزارت فانی شنیده می شد فردی که با فانی  وزیر وقت آموزش و پرورش نسبت فامیلی داشت به دخالت در امور آموزش و پرورش می پرداخت و حتی به واسطه نفوذی که در صدا و سیما داشت و توانسته بود فرصت حضور را برای برخی مسئولان این وزراتخانه  در برنامه های تلویزیونی فراهم کند نوعی اقتدار مدیریتی برای خود ایجاد کرده بود !

« شیرزاد عبداللهی » در این مورد چنین می گوید  ( این جا ):

" می گوید : "این روزها با هرکی تو وزارتخانه حرف زدم . میگه جمال –ش به اعتبار نسبت فامیلی برادر زن.... توی راهرو ها و اتاق های وزارتخانه می چرخه و توی همه کارها دخالت می کنه" می پرسم : "سمتش چیه تو آموزش و پرورش ؟"  می گوید : "سمتی ندارد. کارمند تلویزیون  است. اما به اعتبار نسبت فامیلی در ستاد خیلی ها از او حساب می برند." می پرسم : چه جور دخالتی ؟   می گوید : "عزل و نصب ها  ، تصمیمات مدیریتی و کارهای سیاسی . در زیر مجموعه برخی مدیران آدم های خودش را دارد. و افرادی خارج از چارت اداری برایش خبر چینی می کنند."

این که فرد ، افراد و یا مسئولان یک برنامه تلویزیونی در مجموعه صدا و سیما فایلی برای آموزش و پرورش ایجاد کرده اند در نوع خود قابل توجه  و نیز محل تامل می باشد اما وقتی صحبت از " نقادی " ، " پرسشگری " و " گفت و گو " می شود باید به الزامات و شرایط آن پای بند بود .

جامعه آگاه ما دیگر تفاوت بین " شعار " و " عمل " را فهمیده است و فرق بین " دلسوزان " ، " فرصت طلبان " و " پوپولیست ها " را تمیز می دهد ....